Głównym zamysłem badawczym książki jest próba przedstawienia morfologii wyjątkowego momentu w dziejach modernizmu, jakim była rewolucyjna de facto zmiana estetyczna w zakresie kultury oka i kultury ucha, wizualności i fonosystemu w literaturze. Łaciński termin tristitia (smutek, melancholia) kojarzy się w tym zestawieniu z Tristanem, bohaterem celtyckiej legendy, a tristitia moderna to parafraza określenia nowa pobożność (devotio moderna), będącego tytułem dzieła Gerarda Groota. Rozprawa ta zapoczątkowała w przełomowym okresie przejścia od kultury średniowiecza do renesansu rewolucyjny ruch społeczno-religijny, propagujący ideały życia wspólnotowego, ubóstwa i miłosierdzia.
Intensywnym przekształceniom kulturowych kodów i imaginariów patronował w tym czasie spopularyzowany przez Wagnera mit Tristana i Izoldy. Mit ten nie odnosi się wyłącznie do średniowiecznej opowieści, lecz przede wszystkim oznacza zjawisko, które zdaniem Denisa de Rougemonta ów mit ilustruje i którego wpływ nie przestał się rozprzestrzeniać aż do naszych czasów. Oddziaływanie owego mitu odbywa się z jednej strony poprzez łamanie konwencji i reguł mitycznych, z drugiej zaś poprzez zwielokrotnioną intertekstualność wyrażającą się w licznych repetycjach, przetworzeniach, wariacjach na temat, degradacjach pierwotnych (kanonicznych) wersji czy też rozmaitych stylizacjach.
Nowoczesne zasłony melancholii wyznaczają więc pewien rytm powtórzenia: regresywnego (modernizm reaktualizuje archaiczną opowieść) i progresywnego (modernizm intensyfikuje awangardowe przemiany estetyczne w muzyce, filozofii, literaturze, filmie, sztuce).
schovat popis