Zawód lekarza, obok konieczności posiadania ogromnej wiedzy medycznej czy praktycznych umiejętności, jak i asertywnego stosunku do człowieka, stawia i stawiał w przeszłości jego przedstawicielom wymóg angażowania się w różne sprawy natury ogólnoludzkiej. W tej może, jak nie innej z istniejących profesji pojawiała się konieczność czynienia starań o poprawę warunków socjalnych, bytowych i zdrowotnych ogółu społeczeństwa. Podejmowane przez lekarzy w tym kierunku działania zmierzały do uporządkowania, a także wprowadzenia stosowanych regulacji prawnych, ale przede wszystkim poprawy stanu egzystencji obywateli. Często zaś, wobec różnych niebezpieczeństw wojny, szerzących się epidemii, sytuacja zmuszała do podjęcia ryzyka poświęcenia na rzecz innych własnego zdrowia, a nawet i życia. Dlatego, jak pisał pod koniec XIX wieku Stefan Żeromski, wykonywanie tego zawodu łączyło się nie tylko z ryzykiem, ale i wieloma trudami tzw. codziennego dnia: wstawaniem do pracy przed świtem i przyjmowaniem pacjentów, ordynowaniem zaleceń, wykonywaniem nieraz do późna, i to w różnych warunkach zabiegów, ale też organizowaniem dla swoich podopiecznych zajęć, które np. w grafiku u schyłku XIX wieku i początków XX-wiecznej sanatoryjnej terapii, () musiał traktować jako pracę swą obowiązkową. Nierzadko też, jak wskazywała praktyka, pomimo apolityczności tej funkcji, lekarze wykazywali też własne zapatrywania czy poglądy, w tym również o charakterze politycznym, czynnie się angażując w różnorodne formy działalności, nie zawsze bezpieczne. Dodać warto, że z tych powyżej podanych powodów profesja ta mieści się i dziś w grupie zawodów o charakterze misyjnym, nie tylko użyteczności czy pożytku społecznego. Podkreśliło ten aspekt znaczenia profesji medycznej kilku autorów w publikacji zatytułowanej: Satysfakcja z pracy w zawodach z misją społeczną. Psychologiczne uwarunkowania.
Dlatego naszym zdaniem ważne jest przypomnienie aktywności lekarskich w Polsce, na różnych polach i to w kontekście historycznym, sięgając w tym przypadku do czasów dwudziestolecia międzywojennego, ale też nie zapominając o wcześniejszym okresie. Sądzimy bowiem, że wykształcenie, przygotowanie zawodowe i warunki życia u schyłku XIX wieku miały wpływ na ukształtowanie się oblicza różnych działań tej grupy zawodowej lat 19191939. Pewną też inspiracją do podjęcia tej tematyki stała się rocznica stulecia powołania w Polsce samorządu zawodowego Izb Lekarskich.
Przybliżając się do tej szerokiej w różnych aspektach tematyki, starano się uchwycić pewne wspólne jej wątki, dzieląc całość na następujące zagadnienia: ludzie pogranicza pionierzy; lekarze lokalnych społeczności; społecznicy, politycy, działacze samorządowi; naukowcy dwudziestolecia, twórcy nowych kierunków opieki, specjalności medycznych; popularyzatorzy zdrowych sposobów życia. Nie jest to jednak co nietrudno zauważyć, zapoznając się z naszą publikacją ścisły podział. Niektóre bowiem cechy czy obszary działań lekarskich pojawiają się i w biografiach osób, umieszczonych w różnych częściach pracy. Co może też, w pewnej mierze, potwierdzać wspominany społeczny, niejako misyjny charakter profesji lekarskiej.
Autorzy poszczególnych części tej pracy wywodzą się z całego kraju, ale i spoza, w tym: z Litwy i, co ciekawe też z odległej Japonii. Korzystali oni z różnych materiałów źródłowych, wprawdzie w dość ograniczonym stopniu z archiwaliów, z powodu panującej w tym roku pandemii COVID-19. Były to zatem pamiętniki, wspomnienia, artykuły prasowe międzywojnia, ale i opracowania, w tym biografistyka. Mamy jednak nadzieję, że praca nasza nie wpisuje się w tzw. apologetyczną hagiografię, a może stanowić pewne, aczkolwiek ograniczone, też ze względu na zasięg w dotarciu do materiałów, świadectwo czasu życia i działalności lekarskich w II RP.