Poza największymi. Studium o byłych stolicach województw to opowieść o miastach, które straciły status, a z nim polityczne znaczenie, dostęp do środków publicznych i uwagę decydentów. Karol Wałachowski, ekonomista i badacz pochodzący z Częstochowy, analizuje skutki reformy administracyjnej z 1999 roku z wyjątkowej perspektywy zarówno eksperta, jak i świadka przemian. Na podstawie bogatego materiału statystycznego, przeglądu literatury oraz wywiadów z ekspertami, autor pokazuje, jak zmiana statusu administracyjnego wpłynęła na rozwój społeczno-gospodarczy miast takich jak Sieradz, Piła, Przemyśl czy Elbląg. Z jednej strony mamy metropolie dynamiczne, widoczne, syte. Z drugiej miasta, które zostały poza i coraz rzadziej pojawiają się na mapach prognoz, inwestycji czy zainteresowania centralnych władz. To książka o nierównościach terytorialnych, niewidzialności w debacie publicznej i o tym, jak decyzje polityczne z przeszłości kształtują nasze dziś. Ale to też głos nadziei bo poza nie oznacza bez potencjału.

Kariery miast bywają zawrotne. Taką szansę dostały w 1975 roku 32 nowe miasta wojewódzkie. Rosły jak na drożdżach, ale pod koniec wieku status ten utraciły. Wałachowski pokazuje cenę, jaką zapłaciły za tę zmianę. Z akademickim dystansem i precyzją. Ale wymowa książki jest jednoznaczna: polityka miejska musi dostrzec potencjał tych ośrodków i nie dopuścić do jego zmarnowania. (Rafał Matyja)

Nie da się zrozumieć współczesnej Polski, patrząc wyłącznie przez pryzmat wielkich metropolii. Karol Wałachowski w swojej książce przypomina o tym, o czym Warszawa zbyt często zapomina: że transformacja ustrojowa po 1989 roku stworzyła zarówno zwycięzców, jak i przegranych, a przypływ nie uniósł wszystkich łodzi niektóre zatopił. Studium degradacji byłych miast wojewódzkich staje się tu opowieścią o zawiedzionych nadziejach, migracjach, depopulacji i społecznej frustracji. To również krytyczne spojrzenie na reformę samorządową z 1999 roku jedną z reform, które dotąd uchodziły za udane. Książka Wałachowskiego to nie tylko diagnoza, ale też apel: o nową politykę rozwoju, o dostrzeżenie potencjału tych miast i o realne wsparcie ze strony państwa. Bez niego wiele z nich nie będzie w stanie się podnieść. (Jan Śpiewak)

Książka Karola Wałachowskiego to jedna z nielicznych na rynku pozycji traktujących o problematyce byłych miast wojewódzkich w sposób tak kompleksowy. Z przeprowadzonych przez autora badań wyłania się złożony obraz konsekwencji wywołanych reformą rządu Buzka, wśród których dominującym trendem okazuje się niestety degradacja większości dawnych centrów administracyjnych. Dużą zaletę pracy stanowi też zawarty w niej obszerny przegląd aktualnego stanu wiedzy i badań nad miastem jako zjawiskiem ekonomicznym i społecznym, co czyni z niej prawdziwe kompendium, niezbędne dla każdego samorządowca, aktywisty czy po prostu mieszkańca miasta zainteresowanego własnym środowiskiem życia i sposobami wpływania na jego jakość. (Jacek K. Sokołowski)

Karol Wałachowski (ur. w 1992 r. w Częstochowie), ekonomista specjalizujący się w politykach publicznych i rozwoju miast, adiunkt Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i publicysta.