Między mazurskimi Bałdami a warmińskimi Butrynami, na skraju lasu, zachował się kilometrowy fragment dawnego traktu wiodącego ze stolicy Polski do historycznej stolicy Warmii – Lidzbarka Warmińskiego. […] Tędy przejeżdżali nowo mianowani biskupi warmińscy, by objąć panowanie na Warmii. Tu właśnie zrodził się przed wiekami obyczaj uroczystego witania nowego pasterza przez mieszkańców okolicznych wsi i całej diecezji, przedstawicieli kapituły warmińskiej, szlachty i wojska… – tak zaczyna się wydana właśnie książka pt. „Trakt biskupi. Wrota Świętej Warmii”, najnowsza publikacja serii „Biblioteczka Świętej Warmii”.

16 września 2016 roku wspomniany fragment historycznej drogi stał się niezwykłą atrakcją turystyczną regionu – Traktem Biskupim. Otwierające go symboliczne Wrota Warmii przekroczyli wtedy ówczesny Metropolita Warmiński abp Wojciech Ziemba oraz arcybiskup-senior Edmund Piszcz. Obecnie idąc aleją wijącą się między ogromnymi zabytkowymi lipami i klonami turyści stopniowo zanurzają się w historii obecnej archidiecezji, jak i dawnego biskupiego księstwa, poznając przewielebnych ordynariuszy tej ziemi. Opowiadają o nich pamiątkowe głazy im poświęcone oraz tablice informacyjne przedstawiające ich wizerunki i biogramy. Ustawione są w porządku chronologicznym – współczesne przy Wrotach, a najstarsze, poświęcone średniowiecznym postaciom, na końcu kilometrowej alei.

Dwa lata później – 5 lipca 2008 roku odbył się tu pierwszy Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu i Zabawy. Głównymi punktami programu tej coroczny już imprezy są uroczyste odsłonięcia kolejnych głazów poświęconych biskupom oraz inscenizacja biskupiego wjazdu w granice diecezji i dominium.

– Muszę przyznać, że tę książkę chcieliśmy wydać w ubiegłym roku, przy okazji jubileuszowego XV Kiermasu, ale z przyczyn losowych udało nam się to dopiero teraz – mówi historyk-regionalista Jerzy Laskowski, spiritus movens powstania Traktu Biskupiego oraz poświęconej mu publikacji. – Podobnie jak projekt Traktu, tak i ta książka jest dziełem zbiorowym. Do jej stworzenia udało mi się namówić kilka osób, dzięki talentowi których mamy ciekawą opowieść o tym „kilometrze historii Warmii”, ludziach z nim związanych, czasach dawnych i współczesnych.

Premiera publikacji będzie jedną z atrakcji kolejnego, XVI już Kiermasu Warmińskiego, który zgodnie z tradycją odbędzie się w pierwszą sobotę lipca (6.07.2024). 5 lipca 1243 roku ówczesny papież Innocenty IV ustanowił na terenie Prus cztery nowe diecezje – w tym warmińską. W tym roku motywem przewodnim części oficjalnej będzie 300-lecie przybycia do diecezji przewielebnego Krzysztofa Andrzeja Szembeka (1680-1740), którego wybór na biskupa dokonany przez Kapitułę warmińską zatwierdził papież Benedykt XIII 11 września 1724 roku. W listopadzie poddani witali go w Bałdach salwami armatnimi.

W części nieoficjalnej uczestnicy Kiermasu będą mieli okazję do zabawy podczas występów i koncertów artystów związanych z regionem, jak również do biesiadowania i smakowania tradycyjnych specjałów, z których na plan pierwszy zawsze wysuwają się lokalne, warmińskie dzyndzałki z hreczką i skrzeczkami.

Trakt Biskupi to szósta już pozycja z serii podpowiedników turystycznych firmowanych przez Powiat Olsztyński i Stowarzyszenie Miast, Gmin i Powiatów – Szlak Świętej Warmii mających promować region wśród jego mieszkańców i turystów poprzez pokazywanie jego historii i tożsamości kulturowej.